بررسی تحولات مورفولوژیکی الگوی رودخانۀ آزادرود با استفاده از شاخص‌های هندسی

تغییرات الگوی رودخانه یکی از مهم‌ترین مسائل مهندسی رودخانه است که بر فعالیت‌ها و سازه‌های عمرانی حاشیۀ رودخانه‌ تأثیر می‌گذارد. مطالعۀ تغییرات مورفولوژیکی کانال‌های رودخانه‌ای به‌منظور یافتن راهکارهای کنترلی مناسب برای حل مشکلات دینامیکی این نواحی اهمیت دارد. هدف اصلی مقالۀ حاضر بررسی تحولات مورفولوژیکی و الگوی رودخانه‌ای آزادرود از راه شاخص‌های هندسی و تصاویر ماهواره‌ای است؛ برای دستیابی به این هدف، نقشۀ توپوگرافی 1:1000 منطقه با استفاده از برداشت‌های میدانی تهیه و با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست و گوگل‌ارث در محیط GIS، بازه‌های مطالعه استخراج شدند. با رقومی‌سازی مسیر رودخانه در اتوکد، شاخص‌های هندسی رودخانه (زاویۀ مرکزی، شعاع نسبی، شکل پلان، ضریب پیچشی) 59 بازه روی تصاویر محاسبه شدند. نتایج نشان می‌دهند شعاع نسبی 40 درصد قوس‌های مئاندری در رودخانۀ آزاد بیش از 5/3 و تمرکز تنش در ناحیۀ انتهایی قوس خارجی است و نگرانی خاصی دربارۀ این بازه‌ها وجود ندارد. شعاع نسبی 30 درصد قوس‌های پیچان‌رود بین 5/1 تا 5/3 است و بنابراین تمرکز تنش در حدود 30 درصد پیچ‌و‌خم رودخانه در ابتدای قوس داخلی و انتهای قوس خارجی است. همچنین تمرکز تنش در حدود 30 درصد پیچ‌و‌خم تنۀ اصلی رودخانه در سراسر قوس داخلی است و باید توجه ویژه‌ای به این پیچان‌رودها داشت. شرایط تقریباً پایداری در بیشتر بازه‌های رودخانۀ آزاد حاکم است و بجز در برخی بازه‌ها که فرسایش جزئی دارند، ناپایداری‌های حادی در سایر بخش‌ها دیده نمی‌شود. لازم است در تعیین حریم بستر به 9 بازۀ بحرانی 18، 20، 24، 26، 29، 41، 47، 56 و 58 توجه ویژه شود.